Lisa werkt op Hazelaar, een afdeling met een mix aan bewoners. “Hazelaar is een PG-afdeling, er wonen mensen met psychogeriatrische problemen. De één heeft daar echt behandeling voor nodig, anderen krijgen vooral begeleiding. Dan is het best een puzzel om iedereen de vrijheid te geven die hij of zij aankan.”
Zoeken naar oplossingen
Een mooi voorbeeld is de mevrouw die op Hazelaar kwam wonen en gewend was te slapen in een tentbed. Lisa: “Wij wilden haar meer vrijheid geven, maar pogingen om zonder tentbed te slapen, liepen op niets uit. Want al wás het veilig, zo vóelde het voor de bewoonster niet. We vonden een tussenoplossing: Wel een tent over het bed, voor de ‘bescherming’ die mevrouw daaronder vond. Maar met de rits open, zodat ze uit bed kon als ze wilde.”
Belangen afwegen
De afweging tussen vrijheid en veiligheid is een balanceeract. Een act die een team samen met bewoners en hun naasten uitvoert. En altijd met respect voor de autonomie en eigen regie van bewoners, vertelt Jean-Pierre: “Want wanneer moet je een dringer, een dwinger of een opvoeder zijn? Bij jonge kinderen die hun tanden niet willen poetsen, is dat duidelijk: hun gebit moet nog een leven lang mee. Voor de bewoners van De Waalboog ligt dat anders. Ook zij hebben baat bij een goede mondgezondheid, maar meestal nog meer bij rust. Voor hen geldt dus een andere afweging rondom veiligheid en vrijheid: eentje die focust op welbevinden.”
Welbevinden
Vrijheid zit in alle aspecten van het leven. Dat gaat over de tijd van opstaan, het moment van verzorging, eten met bestek of met de handen en bijvoorbeeld over gaan en staan waar je wilt. Aan ieder van die vrijheden zit een veiligheidsrisico; bewoners worden bijvoorbeeld boos of onrustig en kunnen verdwalen. Jean-Pierre: “Stel je als zorgprofessional daarom steeds weer de vraag hoe – en tot waar – je de vrijheid van bewoners veilig kunt bevorderen. Want hoe minder je mensen beperkt, hoe groter hun welbevinden. Dat is waar De Waalboog voor gaat.”
In overleg
De Waalboog-visie op vrijheid en veiligheid sluit aan bij de voorschriften in de Wet zorg en dwang. Als het gaat om het beperken in vrijheid geldt: Nee, tenzij … Bewoners krijgen daarmee de vrijheid te leven zoals ze willen, behalve als dat niet veilig is. De mate van vrijheden wordt daarbij zeer zorgvuldig bepaald, en bovendien steeds opnieuw. Lisa: “Halfjaarlijks bekijken we in het multidisciplinair overleg voor iedere bewoner of de afspraken in onze ogen nog passend zijn. Dat zorgt soms voor uitdagende gesprekken met naasten. Want wat doe als een partner heel bezorgd is, maar de rest van de familie op ons oordeel vertrouwt en de eventuele risico’s accepteert?” Daar ligt een rol voor de artsen, vindt Jean-Pierre: “Je moet een zorgteam dat gesprek niet in hun eentje laten voeren; mijn collega’s en ik schuiven aan voor ondersteuning en toelichting op de teamvisie.”
Ruggensteun
Het is belangrijk dat teams ruggensteun krijgen en voelen van de bestuurder en managers. Want ja, in de afweging tussen vrijheid en veiligheid kán wat misgaan, zegt Jean-Pierre: “Mensen die zelfstandig naar buiten mogen, kunnen een uitglijer maken op een trap. Ze kunnen ook verdwalen en zelfs buiten komen te overlijden – dat is een andere zorginstelling overkomen. Maar een valpartij kan op de afdeling ook gebeuren. En de kans dat iemand verdwaalt is klein als je de risico’s vooraf zorgvuldig inschat. De Waalboog stimuleert de medewerkers daarom om bewoners ruimte te durven geven en steunt ons als er onverhoopt iets fout zou gaan.”
Zorgtechniek
De Waalboog kan de veiligheid, ook bij meer vrijheid, heel goed waarborgen. Lisa: “Dat doen we met zorgtechniek. Bewoners dragen bijvoorbeeld polsbandjes, waarmee ze alleen hun eigen kamer op kunnen – niemand kan dus binnenwandelen bij een andere bewoner en daar voor onrust zorgen. Die polsbandjes worden ook geschikt gemaakt om per bewoner de leefcirkel te bepalen: deuren en tuinhekjes gaan dan alleen open voor de mensen die veilig in hun eentje van de afdeling of naar buiten kunnen. Zorgtechnologie geeft het team op een makkelijke manier meer overzicht, waardoor medewerkers de handen vrij hebben voor andere dingen die belangrijk zijn voor bewoners. Dan denk ik bijvoorbeeld aan verzorging in een rustiger tempo, een extra praatje of een leuke activiteit.”
Met durf naar doel
De verschuiving van veiligheid naar vrijheid is een work in progress, benadrukt Jean-Pierre. “Het blijft spannend, ook voor ons als medewerkers. Maar met gerichte aandacht voor het thema en de durf om te kiezen voor vrijheid, bereiken we meer en meer ons doel: welbevinden voor de bewoners.”